Dünyada bugün uluslararası ticarette hâlâ çoğunlukla dolar kullanılıyor, faturalar dolarla kesiliyor. Ayrıca devlet hazinelerinde ülke paralarının kaybını dengelemek amacıyla da dolar tutuluyor. Doların rezerv para birimi olduğu bir dünyada yaşıyoruz, sadece devletler veya büyük şirketler değil, sokaktaki insanlar da, hem de çok sayıda ülkede dolarlarını yastık altında saklayarak kendilerini koruma altına almaya çalışıyor. Ne var ki bu alanların hiçbirinde doların kullanımı geçmiş yıllara kıyasla yüzdesel olarak artmıyor, azalıyor. Örneğin artık yastık altı saklama parası olarak dolar yerine USDT (Tether) veya Bitcoin, Ether gibi kripto para birimlerinin kullanımı artıyor. Altının kripto formu yaygınlaşsa sanırım onun da kullanımı artacaktır. (Altın ile ilgili aşağıdaki notuma bakınız.)
Kripto paralarla ilgilenenlerde uzun zamandır şöyle bir görüş olduğunu gözlemliyorum: Uzun vadede doların tahtından indirilmesi durumunda yerine bitcoin geçebilir. Burada kastedilen şey, bugün doların rezerv para olarak işe yaradığı her alanda kripto para birimlerinin kralı, ya da lideri olan bitcoin onun yerini doldurabilir.
İşte bu görüşle ilgili sorunum var: Zira bu görüşün sahiplerinin dünyada olan gelişmeleri yorumlayan yazarlardan veya kanaat önderlerinden duyduklarını tekrarladıklarını ancak derinliğine bir analize itibar etmediklerini gözlemliyorum. Örneğin, de-dolarizasyon denilen olay gerçekten çok önemli ve hızlanan bir gelişim çizgisi göstermekte, ancak doların yerini alacak bir alternatif rezerv para sisteminin ne tür ihtiyaçları karşılaması gerektiği bilinmeden, doların koltuğuna başka bir şeyin bire bir “pat diye” oturtulabileceğini sanmak safdillik oluyor.
Devletlerin hazineleri doların yerine kısmen bitcoin saklayabilir, insanlar da yastık altı birikimlerini dijital altın tabir edilen bitcoin ile destekleyebilirler. Bunlar gayet normal. Ancak benim görebildiğim kadarıyla dünya emtia ticaretinden başlayarak tüm ticarette kripto para kullanımı için bazı meselelerin hepimiz tarafından anlaşılması lazım.
Ticarette kripto para kullanılması konusunda alternatifler:
Bu yazıda esas olarak olarak inceleyeceğim konu, dünya ticaretinde bitcoin başta olmak üzere kripto paraların kullanılmasının ne şekillerde olabileceği. Şimdi önce alternatiflere bir göz atalım ardından bunların kıyaslamasına bakarız.
Birinci alternatif, eskiden altında olduğu gibi bitcoin de bir fiat paraya endekslenebilir, yani mesela bir ülke parası tamamen bitcoin’e endeksli olabilir. Ancak şu anda hiçbir büyük ülkenin tek başına buna yanaşmayacağından yola çıkarak, üretilecek sentetik bir fiat para, örneğin BRICS parası bitcoin’e endeksli oluşturulabilir.
İkincisi, aynı USDT gibi, örneğin BTCT ismiyle tamamen sentetik bir global para birimi token olarak üretilebilir. Hani IMF’in ünlü SDR parası vardır, beş ülkenin paralarından (dolar, Çin renminbisi, pound, euro ve yen) bir sepet yapılıp adına Special Drawing Right dedikleri bir para vardır. Bunun bir para birimi (currency) olmadığını hatırlatayım, SDR’ı sadece sepet özelliği için burada anıyorum, (örnek) BTCT ismiyle bitcoin’e bire bir endeksli olarak üretilecek yeni bir kripto paranın aynı USDT gibi gündelik ticari işlemlerde bir “currency” olarak kullanılması durumunu alternatif olarak öneriyorum. Şu anda buna benzer “wrapped bitcoin” ürünleri var, aynı onlar gibi bu currency de, token formunda olmalı ve 10 dakikalık bitcoin blok bekleme süresine mahkum olmamalı, dolayısıyla belki aynı USDT ve USDC gibi bunu da önde garantör olacak bir kurum işletmeli, BRICS ülkeleri bankası olabilir bu mesela.
Facebook Librayı hatırlayanlarınız vardır, sonradan adı Diem olarak değiştirildi. O da beş ülke parasına endeksli bir kripto para olacaktı ancak, IMF’in SDR’da yaptığı gibi, merkezi bir şekilde idare edilecekti. (Karışım şöyleydi: yüzde 50 dolar, yüzde 18 euro, yüzde 14 yen, yüzde 11 pound, ve yüzde 7 Singapur doları) İşte Libra gibi bu defa Bitcoin, Ether ve bazı başka kripto paralara endeksli, ama merkezsiz bir “currency” yapılabilir ve bunu ülkeler çapında kullanmayı düşünebiliriz.
İçinde Bitcoin’in örneğin yüzde 15 gibi bir payının olduğu, metalardan (emtiadan) oluşma bir sepetin sentetik karşılığının kripto para olarak üretilmesi. Bu da bir currency yani para birimi olarak ülkeler arasında değiş tokuş aracı olarak kullanılabilir ve BRICS grubu ülkeler bunu tercih edebilir. Emtia olarak, yüzde 15 BTC’den ayrı olarak örneğin yüzde 25 doğalgaz, yüzde 25 ham petrol, yüzde 15 buğday, yüzde 7 altın, yüzde 5 gübre, yüzde 5 gümüş, yüzde 3 paladyum olabilir. Yüzde rakamları tamamen varsayımsaldır.
Dört numaralı maddedeki sepetin blokzincir üzerinde yaşayacak bir versiyonunun USDT gibi bir isim verilerek, mesela DNGT gibi bir isim altında token’laştırılarak bir ülkenin, mesela Rusya’nın para birimi haline getirilmesi ve bu ülkenin garantörlüğünde uluslararası ticarette kullanılması.
Sonuç ve yorumum:
Yazdığım bu beş maddedeki alternatif dünya para birimi örnekleri daha da çoğaltılabilir, ana fikri anlamışsınızdır. Ana fikir şu: Bugünkü fiat paraların hiçbiri rezerv para olarak dolara alternatif değiller, onlar da dolarla beraber gidiciler ve ilaveten, bu yazımda bahsettiğim alternatif para birimi token formunda olacaktır, mesela ERC-20 standardında. Ancak bitcoin’in endekslerde bir yerlerde altına alternatif olarak hatta beşinci maddedeki gibi altınla beraber bir sepette olması iyi olacaktır. Dört ve beşinci maddeler bana olma olasılığı en yüksekleri olarak görünüyor, her halükarda bunun arkasında en az bir devlet dahası devletler olmalıdır. Öncelikle bu tartışma bir defa başlatılmalı ki alternatifler ortaya tam dökülsün.
Not: 1912’den önce tüm dünya ulusal paralarının arkasında altın vardı. Fiziksel altın ülke hazinelerinde saklanıyordu ve ülkelerin zenginliği bu altın miktarı ile ölçülüyordu. Şu anda ise altının ülke paralarıyla ilişkisi kalmadığı gibi, elinizde fiziksel altın tutuyor olsanız bile altın fiyatının belirlendiği Londra, New York gibi merkezi finans merkezlerinde serbest bir altın fiyatı oluşamıyor. Altın ve gümüşün piyasa fiyatlarının büyük bankalarca manipüle edildiği bir gerçek.
Kaynak:
1) https://en.wikipedia.org/wiki/Diem_(digital_currency)
