Zuckerberg’in metaverse macerası bitiyor mu?

Eski adıyla Facebook, yeni adıyla Meta şirketinin başı metaverse ile dertte. 25 Ekim’de CoinTelegraph sitesinde yayınlanan habere göre, Meta’nın yatırımcılarından birisi tüm ortaklara bir açık mektup yazarak teknoloji devi firmanın Metaverse (eski tabiriyle 3D sanal dünya) yatırımının “aşırı büyük ve dehşet verici boyutta” olduğunu ve derhal bu yatırımın yarıya düşürülmesi gerektiğini, zira son 18 ayda şirketin hissesinin endişe verici boyutta gerilediğini bildirdi. Mektup 24 Ekim’de Meta’nın yüzde 0.11 oranda ortaklık payını elinde bulunduran Altimeter Capital’in kurucusu ve baş yatırımcısı Brad Gerstner tarafından kaleme alınmıştı ve doğrudan doğruya Mark Zuckerberg’e ve şirketin yönetim kuruluna hitap etmekteydi.

Gerstner mektubunda Meta’nın metaverse’lere verdiği ilginin çok önemli olmakla beraber şu anda şirketin bu alana harcadığı para miktarının yatırım olmak için çok fazla olduğunu söylemiş. Firmanın senede 10 ila 15 milyar doları doğrudan bu alana, Metaverse projesine, AR/VR gözlüklerine ve Horizon World sanal dünyasına harcadığını ancak bunun sonuçlarının 10 yıldan önce alınamayabileceğini de belirtmiş. Buna ek olarak Gerstner aynı mektupta Meta şirketinin bu kadar yüksek meblağlarda yatırımı metaverse alanına yapmasının yerine YZ-Yapay Zeka alanına yapmasının firmaya daha çok yararı olacağını da eklemiş. Başka firmaların YZ yatırımından çok fazla geri dönüş alamayabilecekken, Meta’nın var olan ürünlerini YZ ile çok zenginleştirebileceğini, zira firmanın yapısının buna uygun olduğunu da eklemiş.

Meta’nın son 18 ayda hissesinin %55 düştüğünü, buna karşılık benzer büyük teknoloji şirketlerinin ise %19’lar civarında düşüş gösterdikleri bilgisini de yatırımcının mektubuna eklediğini belirtmiş Cointelegraph.

Bu yazı ve bahsi geçen mektup yayınlandığı günlerde 129 dolarlarda gezinen Meta hissesi hemen bu haberden sonra kuvvetli bir düşüş daha gerçekleştirdi. Benim bu yazıyı yazdığım gün Meta hissesi 93.16 dolar seviyesinde seyrediyor, son 5 gündeki düşüşü %28.75 oldu ve son bir haftada şirketin değeri 100 milyar dolar azaldı.

Bu yılın 30 Temmuz’unda Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin, “Metaverse bir gün gerçekleşecek” de olsa, Facebook’unki gibi kurumsal girişimlerin “yanlış sonuç vereceğini” çünkü “insanların gerçekte ne istediğini bilmeleri için çok erken” demişti. 

Bu konudaki görüşlerim

Firma adını değiştirip de bundan sonra geleceğin üç boyutlu sanal dünyalarda olacağı iddiasını ortaya koyunca ben de başka bir çokları gibi şaşırmıştım. Geçmişte, 2008 ile 2014 yılları arasında 6+ yılını, sanal dünyalara ve üç boyutlu avatarlar vasıtasıyla sosyalleşme ve ticaretin yaygınlaştırılmasına harcamış birisi olarak Facebook’un bu konuya ilgisini biliyordum. Facebook’u 2013 yılı yazında Silikon Vadisindeki ofisinde ziyaret edip bugünkü tabirle “metaverse”imizi, o zamanki biçimiyle, “browser tabanlı 3D dünya”mızı firmanın yöneticilerinden Chris Cox’a göstermiştik. Bundan 10-15 sene öncesinde tamamen yerli teknoloji ve insan gücüyle geliştirdiğimiz Yoğurtistan isimli sanal dünyamıza bakıp, “biz gelecekte işte tam bu işi yapan şirket olacağız” demişlerdi. Tabii hem şaşırmış hem de bir anlam verememiştik, bizimle dalga geçmedikleri belliydi ama nedeni o zaman bize açık değildi. O demodan bir sene sonra Oculus isimli VR gözlük firmasını 2 küsur milyar dolar ödeyerek satın alacaklarını bilmiyorduk, bizim demoya verdikleri tepki dışında gelecekte bir metaverse şirketi olacaklarına işaret eden hiçbir şey o yaz ortada yoktu. Chris Cox, bize tüm dünyadaki 3D evrenlerde olanı biteni takip ediyoruz demişti. Doğru söylüyormuş. Kendisi şu anda: “Chief Product Officer (CPO) at Meta Platforms”, yani Meta baş ürün müdürü.

Bizim Yoğurtistan sanal dünyasını yapma amacımız, içinde kayme isimli bir sanal para kullanılan alternatif bir ekonomi kurmak ve kaymenin hem online hem de gerçek dünya alış-verişlerinde geçerli olmasını sağlamaktı. Yani biz metaverse yapmaktan çok, el yordamıyla bugün kriptopara dediğimiz şeyi yapmaya çalışıyorduk. Ancak kriptoparalardaki gayri-merkezilik kavramına sahip değildik, herşeyi merkezi yapıda tasarlamıştık.

Kaderin cilvesine bakın ki, Facebook bizim 6 sene harcadığımız ama kısa süre sonra, 2014 Mayısında yapmayı bırakacağımız işe bizden sonra başlamış ve Metaverse şirketi olmayı kafalarına koymuşlardı. Bir süre kapalı kapılar ardında çalıştıktan ve kriptoparaların gelişimini paralelde izledikten sonra onlar da bizim kayme gibi bir merkezi dijital parayı, Libra’yı çıkartacaklarını ilan ettiler. Libra ilk ilan edildiğinde dünya paralarından oluşan bir fiat para sepetine endeksliydi ve tamamen Facebook tarafından yönetilecekti. Bunu ilan etmeleriyle, birdenbire Amerikan bankaları ve doları yönetenlerin tepesinde alarm zilleri çaldırmışlardı. Facebook’un dünyadaki 2 küsur milyar kişiye doğrudan erişimi vardı ve böyle bir para ile beraber anında dünyanın en merkezi merkez bankası olmaları işten bile değildi. Libra’yı ve Zuckerberg’i, hem de Kongre’ye çağırarak bir güzel patakladılar. Ardından şirket bir süre bekleyip Libra’yı Diem adıyla yeniden piyasaya çıkardı. Ancak sonuç değişmedi ve Amerikan yönetimi Diem’i de kesin bir şekilde yasaklayarak varlığına son verdirdi.

Sonuç:

Yatırımcılarım ve ekip arkadaşlarımla beraber 2008-2014 tarihleri arasında altı buçuk yıl, bünyesinde kayme isimli dünya paralarına alternatif ve fakat merkezi bir currency’si (para birimi) olan “yerli metaverse”imizi inşa etmiş ve Migros’u bile sanal dünya içinde açmayı başarmış, kredi kartımızla satın aldığımız ürünleri de evimize kadar Sanal Market aracı ile getirmiştik. Ancak kaymeyi tüm mağazalarda işletmeyi başaramadan metaverse’imizi kapatmak zorunda kalmıştık. Bu işlere erken kalkışmıştık, ama şansımıza blokzincirler henüz gelişmeden önce, merkezi yapıda bir kaymenin anlamsız olduğunu zaman ve para kaybederek öğrenmiştik. Şimdi Facebook-Meta’nın macerasına baktığımda, onların da benzer bir dersi tersten yaşayarak almakta olduklarını gözlemliyorum. İçinde kripto parası olan dev bir metaverse kurmayı ve bunu tek bir şirketin geliştirmesi fikrini, “Ready Player One” filminde görmüştük. Bu fikrin bugünün binlerce token’lı, oyun içi NFT’li blokzincir dünyasına uymadığını, artık yaşanmayacak eski bir alternatif evrene ait olduğunu daha film bitmeden anlıyordunuz. Zuckerberg’in bizim milyonlarca dolar kaybederek aldığımız dersi milyarlarca dolar kaybederek almasını ibretle izliyorum. Eğer günün birinde hepimizin kullanacağı bir metaverse olacaksa, bu muhtemelen NFT’lerle dünya içi objelerin değiş-tokuş edileceği ortak bir dünya ticaret dünyası olarak ortaya çıkacak.