Kripto paralar son dönemlerde adından sıkça söz ettiren paralar olarak akıllarda yer etmiş durumda. Özellikle yatırım olanakları açısından da önemli fırsatlar sunmaları bakımından pek çok kişi için kripto para nedir sorusu gündeme geldi. Ancak ilk kez bu alana giriş yapmak isteyenler için ise kripto paralar ve işleyiş sistemi biraz kafa karıştırıcı olabiliyor. Bu türden sorunları gidermek için ise kripto rehberi size yardımcı olacak.
Kripto Para Nedir?
Kripto para nedir bu piyasaya giriş yapmak isteyenler için en önemli soruların başında geliyor. Tamamen şifrelenmiş yapıda olan, dijital olarak var olan yani fiziki olarak bulunmayan para birimidir. Elbette kripto paraların çalışması ve kullanılması çeşitli detayları barındırıyor. En önemli nokta ise sanal paralar ile karıştırılmaması gerektiğidir. Örneğin bir banka uygulamasından bir hesaba transfer ettiğiniz para “sanal” olarak transfer edilir. Kripto paralar ise sanal ortamda sadece var olsalar da sanal para kavramından son derece farklılık taşır. Yüksek güvenlikli, üçüncü tarafların ulaşamayacağı, merkeziyetsiz para birimleridir.
Kripto Para Biriminin Kısa Tarihçesi
Kripto para biriminin kısa tarihçesi bu para birimlerinin nasıl ortaya çıktığını daha net anlamak için yardımcı olacaktır. Kripto para tarihi Bitcoin ile özdeşmiş durumdadır çünkü kripto paraların ortaya çıkması ve geniş kesimlere ulaşması Bitcoin sayesinde olmuştur.
2008 yılında bir alan adı yani “domain” kaydedildi. Bu domain günümüze kadar Bitcoin’in resmi web sayfası olarak faaliyet gösterecekti. Üstelik o dönemde “coin” ya da “Bitcoin” ifadeleri de çok kısıtlı bir kesimce bilindiği için bu sitenin açılması da başlangıçta dikkat çekici olmadı. Fakat tarihler 31 Ekim 2008’i gösterdiğinde Satoshi Nakamoto isimli birisi veya birileri bir makale yayınladı. (Satoshi Nakamoto hakkında gerçek bilgiler neredeyse yoktur. Hakkında çeşitli iddialar olmasına rağmen bu kişi veya kişilerin kim olduğu henüz öğrenilmemiştir.)
Yayınlanan makale kripto para tarihi açısından çok önemli oldu. Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi adını taşıyan bu yazıda kriptografik olacak şekilde güvenli blok zinciri teknolojisinden bahsediliyordu. Bitcoin de bu ağın bir para birimi olarak tarif ediliyordu. Ayrıca bu alan açık kaynaklı ve merkeziyetsiz olduğu için de isteyen herkesin katılımı mümkün görünüyordu.
Takvimler 2009’u gösterdiğinde ise Bitcoin tarihsel gelişimi açısından bir başka önemli olay yaşanıyordu. İlk kez halka açılan Bitcoin yazılımı bununla birlikte madenciliği başlatıyordu. Nakamoto ilk 50 Bitcoin’i ihraç etmişti. Sadece bu alana meraklı olanların ve bilgisayar programcılarının ilgisini çeken bu adımın ileride herkesin konuşacağı bir olay haline gelmesi o günlerde çok tahmin edilemiyordu.
Bu döneme ait en ünlü öykülerden birisi Bitcoin’in bir değeri olmadığı için çok ufak karşılıklar ile madencilerin BTC’lerini elden çıkarmalarıydı. Örneğin bir yazılımcının 2010 yılında bir pizza karşılığında 10.000 Bitcoin vermesi günümüzde tebessüm ile anlatılan bir öyküdür. Bitcoin madenciliğinin başlaması sonrasında Bitcoin birikmeye başladı. Bu biriken birimlerin ise elden çıkarılması gerekiyordu. Bu talep ve arz dengesi oluşunca yeni kripto paraların doğuşu gerekti.
Bitcoin’in merkeziyetsiz yani izlenemeyen dijital para fikri olduğu için bu alana yönelik pek çok kesimden olumlu dönüşler oldu. Bunun sonucu ise Bitcoin’e alternatif diğer kripto paralar ortaya çıktı. Bitcoin’e rakip oldukları için de “altcoin” olarak adlandırıldılar. Günümüzde neredeyse sayısı söylenemeyecek kadar çok altcoin projesi bulunuyor. Her birisinin ayrı bir manifestosu ve gerçekleştirmek istediği projeleri var.
2013’ten günümüze kadar kripto sistemleri daha fazla gelişti, kripto borsaları kuruldu, daha fazla insan kripto sistemine yatırım yaptı. Öyle ki ünlü spor kulüplerine kripto borsaları sponsor oldu, ünlü isimler kripto borsalarının reklam yüzleri oldu. Kripto paraların ortaya çıkışı sonrasında bu kadar yüksek ivme kazanmaları temel çalışma mantıkları olan merkeziyetsiz yapıda olmalarından kaynaklandı.
Kripto Para Sistemleri Nasıl Çalışır?
Kripto para sistemleri çalışma yöntemi olarak alışılmış finans araçlarından farklılık gösterir. Basit olarak kripto sistemlerinin çalışması blok zincirine dayanır. Blok zinciri kamuya açık kayıt defterleridir ve ağ üzerinde yapılan tüm işlemler buraya kaydedilir. Kripto paralar ise madencilik veya doğrudan projeyi üreten ekibin dağıtımı ile gerçekleşir. Madenciliğe dayalı kripto birimleri karmaşık yapıda olan çeşitli sayısal sorunları çözecek bilgisayarların gücünden yararlanır (altta yer alan Madencilik kısmında detaylı bilgi verilecektir).
Bunun dışında kripto sistemlerinin çalışması için borsalar üzerinden alım satım yapmak da mümkündür. Çoğunluğun kripto ekosistemine girmesi borsalar üzerinden olur. Kripto borsaları uygulama ya da web sayfası olarak çalışır. Buraya kayıt olan kullanıcı nakdi para karşılığında kripto alabilir, satabilir veya diğer birimler ile takas edebilir.
Kripto Para İşlemleri
Kripto para işlemleri; madencilik ve doğrudan alım satım üzerine kuruludur. Ekosisteme girmek için en kolay yol borsalar üzerinden işlem yapmaktır. Güvenilir kripto borsaları üzerinden kullanıcılar istedikleri kadar kripto alım ya da satımı yapabilirler. Aldıkları kripto birimleri soğuk cüzdan olarak adlandırılan dijital cüzdanlarda tutulur. Kripto paralar karşı tarafın cüzdanına gönderilebilir veya borsa üzerinden bozdurulabilir. Diğer bir yöntem ise madenciliktir.
Kripto Para Madenciliği
Kripto para madenciliği başta Bitcoin olmak üzere farklı kripto paraları elde etmeye dayanan işlemdir. Madencilik farklı sayısal problemlerin ağ üzerinde çözülmesi ile yapılır. Blok zincirinde yer alan işlemler de madencilik sayesinde doğrulanmaktadır. Her elde edilen yeni birim blok zincire eklenir ve böylece zincirin de sürdürebilir olması sağlanır. Çok karmaşık yapıda olan sayısal problemlerin çözümüne dayandığı için madencilik için yüksek sisteme sahip bilgisayarlar gerekmektedir. Bu sorunların ya da düğümlerin çözümü bilgisayarın donanım özelliklerine göre belirlenir. Başka bir deyişle kripto madenciliği için yüksek donanım gerektiren bilgisayarlardan yararlanılır. Çünkü ağdaki sorunlar zorlaştıkça sistem de zorlanmaktadır. Daha önceden yapılan madencilik işlemleri görece daha kolay olduğu için kişisel bilgisayarlar üzerinden de madencilik yapmak mümkündü. Ancak arz miktarı bulunan kripto para birimlerinde gittikçe çıkarılacak birim azaldığı için çözülmesi gereken sorunlar da zorlaşmaktadır. Bunlar için ise çok daha yüksek kapasiteye sahip özel mining cihazları kullanılmaktadır.
Ağ üzerinde yer alan sorunlar çözüldükçe çıkarılan her birim blok zincirindeki defterlere kaydedilir ve sonrasında kullanıma hazır hale gelir. Bu elde edilen birim doğrudan madenciye kalmaz. Örneğin ETH madenciliğinde sık görüldüğü gibi gas ücreti denilen yani madencilerden kesilen komisyon yüksek olabilir. Ayrıca çıkarılan birim yerine ödül madenciye verilir. Bu ise birimin değeri arttıkça ödülün de düşmesi anlamına gelir. Örneğin 2009’da BTC madencileri madenden 50 BTC ödül alırken günümüzde bu tutar 5-6 BTC arasındadır.
Kripto Para Türleri
Ekosistem her ne kadar Bitcoin ile başlamış olsa da zamanla önemli değişikler meydana gelmiştir. Başka kripto para projelerinin ortaya çıkması kripto para türleri üzerinde de çeşitliliğe sebep olmuştur. Her projenin kendisine özgü ortaya çıkış nedenleri ve uygulama türleri bulunur.
Bitcoin
Bitcoin kripto paraların “atası” olduğu için günümüzde en çok bilinen ve değer olarak da en çok karşılığı olan birimdir. 2008 yılında ortaya çıktıktan sonra kripto ekosisteminin gelişmesi için çok önemli bir birim olan Bitcoin, alana adeta teknolojik devrim getirmiştir. Ayrıca yatırımcılar için de önemli bir araç olarak görülen Bitcoin, blok zincirinde şeffaf yapıda olması sayesinde günümüzde hâlâ en çok tercih edilen birimdir. Fakat hız ve ölçeklendirme konusunda yeterli performans talebini karşılayamaması üzerine başka coin projelerinin de ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Ethereum
Bitcoin’den sonra en güçlü kripto birimi olarak kabul edilen ve altcoin listesinde de birinci sırada olan Ethereum ETH; blok zincir üzerinde akıllı uygulamaların çalışmasını sağlayan, merkeziyetsiz yapıda olan blok zincir projesidir. Özellikle altyapısı çok önemlidir ve kendi altyapısından pek çok kripto projesinin doğmasına olanak tanır. 2014 yılında duyurulması sonrasında sektöre pek çok coinin katılmasını sağlayan ETH, akıllı sözleşme oluşturma ile birlikte merkeziyetsiz finans trendinin de öncüsü olmuş konumdadır. Ölçeklendirilebilir yapısını arttırmak için de Eylül 2022 tarihi itibariyle PoS altyapısına geçmiştir. ETH bu sayede kullanıcılarına daha ucuz ve hızlı deneyim sunmayı hedefliyor.
Litecoin
Litecoin ilk kripto projelerinden birisi olarak öne çıkar. 2011 yılında eski bir Google çalışanı tarafından hayata geçirilen projenin kripto birimi LTC’dir. Merkeziyetsiz yapısı ve açık kaynak kodu blok zinciri sistemi üzerinde işlem görmektedir. İlk alt coin olma unvanı taşıyan projenin temel hedefi çok düşük maliyetler ile para transferini mümkün kılmaktır. Özellikle kullandığı farklı algoritma sayesinde madencilik işlemlerini kolay ve basit bir hale getirmektedir. Bu bakımdan madencilik yapmak isteyenler için işleyişin daha kolay sürdürülmesi adına Litecoin ile başlamaları önerilir.
Waves
Waves blok zinciri platformudur ve proje kapsamında çok amaçlılık taşır. Akıllı sözleşmeler başta olmak üzere merkeziyetsiz uygulamalara kadar geniş bir alanda kullanılır. Merkeziyetsiz sistemlere geçişi hızlandırmak isteyen Waves, kişilerin varlıkları ve verileri hakkında tam bilgi sahibi olmayı gerekli kılar. Madencilik ile elde edilen Waves, Rus menşeili olarak bilinse de aslında Ukrayna merkezlidir.
Monero
Kripto para türleri arasında potansiyel yapısı ile bilinen Monero, özel ve sansür odaklı işlemlere odaklanan projedir. Bitcoin ve ETH gibi projeler şeffaf yapıdadır ancak Monero kapalılığa önem verir. Kullanıcılarının gizli olmasını tamamen sağlamak için çeşitli teknolojiye sahip olan sistemde gönderici, alıcı ve gönderilen tutar tamamen gizlenmektedir. Her yapılan işlem özel olduğu için de Monero’da işlemler hiçbir şekilde izlenememektedir. Elbette bu birim için “illegal” sayılabilecek işleri yapmaya olanak tanıyabilir. Fakat gizliliğini korumak isteyenler için de önemli avantaj sağlamaktadır.
Kripto Para Birimine Yatırım Yapmak
Kripto para birimine yatırım yapmak özellikle son dönemlerin en gözde konuları arasında yer alıyor. Kripto paralara yatırım yapmadan önce ise bilinmesi gereken en önemli konu bu yatırımın ne şekilde yönlendirilmesi gerektiğidir. Özellikle 2020 ve 2021 yılında kripto yatırımları tüm dünya genelinde çok önemli seviyelerde artmıştır. Bunun sonucunda ise pek çok kişi sistemi tam anlamadan yatırım yapmış, çeşitli sorunlar yaşamıştır. Öncelikle kripto paralar sürekli artar mı sorusunun yanıtının olumsuz olduğu bilinmelidir. Başka bir deyişle her ne kadar böyle bir algı bulunsa da kripto paralar sürekli artış göstermez. Hatta nakdi para birimlerine göre çok daha sert düşebilirler. Aynı zamanda yükseliş de gösterebilirler.
Bu yüzden de yatırım yapılacak olan tutarın hayati önemde olmaması, piyasanın doğru okunması, kripto birimlerinin anlık takip edilmesi, grafiklerin okunması yatırım yapmak isteyenler için yol gösterici olacaktır.
Kripto Para Nasıl Satın Alınır?
Kripto para satın almak için borsalar kullanılmaktadır. Bu borsalar geleneksel borsalardan farklı olarak sürekli olarak açık olan, kullanıcıların herhangi bir yatırım yapmadan da katılabilecekleri borsalardır. Binance, Coinbase, FTX, BtcTurk, Paribu gibi yabancı ve yerli pek çok kripto borsası bulunur. Borsaya kayıt olduktan sonra nakdi para ile istenilen kripto para satın alınmaktadır.
Kripto Para Depolamak
Kripto para depolamak ya da saklamak için borsa uygulamalarını kullanabilir veya özel soğuk cüzdanınızı kullanabilirsiniz. Çok pratik şekilde borsadaki hesabınızı kullanmak genelde ilk tercih edilendir. Ancak borsaya bir saldırı olması veya borsadan kaynaklı kapanma yaşanması halinde kripto varlıklarınızı geri alamazsınız. Bu yüzden en güvenli yöntem olarak kişisel cüzdanınızı oluşturmanızdır. Bu cüzdanlar çeşitli aracı uygulamalar ile sağlanır ve tamamen güvenli şekilde hatta şifrenizi unutmanız halinde sizin bile ulaşamayacağınız şekilde varlıklarınızı korur.
Kripto Para Birimine Yatırım Yapmanın Riskleri
Kripto paralara yatırım yapmanın riskleri elbette bulunur. Bu riskler temel olarak şöyledir;
Kripto paralar sürekli olarak artmaz. Bu yüzden çok kısa sürelerde yüksek kazanç elde etme beklentisi olmamalıdır. Kripto paralar düşebilir, bu durumda kayıp edilebilecek tutar gözden çıkarılabilir bir tutar olmalıdır. Kripto para sistemleri pek çok yerde henüz kabul görmemektedir. Bu yüzden kullanım alanı sınırları içinde doğrudan kullanılabilir. Borsanın tamamen güvenilir olması gerekir. Cüzdan dosyasının kaybolması halinde bir daha kişisel cüzdanınıza asla erişim sağlayamazsınız. Güvenli olmayan, vurgun amaçlı ortaya çıkan projeler. Kripto Paranın Geleceği
Kripto paraların geleceği özellikle yakın gelecekte çok daha önemli bir noktaya erişebilir. Çünkü kripto paralar merkeziyetsiz, ucuz ve hızlı şekilde işlem yapmayı sağladıklarından özellikle geleneksel finans araçlarının değişimine katkıda bulunabilir. Özellikle Metaverse evreninin yaygınlaşması halinde kripto paralar bu evrende ana para birimi haline gelebilir. Kullanıcılar için de yüksek güvenlik ve gizlilik sağladıkları için yatırım aracı olarak daha sık tercih edilebilirler. Bunun yanında her zaman alım ve satım yapma olanaklarının olması da yine kripto paraları avantajlı kılıyor. Tüm bunlar ile birlikte kripto sistemleri için de çeşitli olumsuz tarafların olduğu göz önünde tutulmalı ve yatırım konusunda bu noktalara karşı dikkatli olunmalıdır.
Son dakika Kripto para gelişmelerinden anında haberdar olmak için Twitter, Telegram , İnstagram hesaplarımızdan bizi takip edebilirsiniz
