Bitcoin ile birlikte kripto paralar, finansal işlemleri yürütmek için merkeziyetsiz ve güvenli bir araca olan ihtiyacı gözler önüne seren 2008 küresel mali krizine bir yanıt olarak ortaya çıktı. Bitcoin’in altında yatan felsefe, merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymadan eşler arası işlemlere izin verecek yeni bir tür elektronik nakit sisteminin ana hatlarını çizdi.
Bitcoin’in başarısından sonra, her biri kendine özgü özelliklere ve kullanım durumlarına sahip birçok başka kripto çıktı. Kendi aralarında bir değer niteliğine sahip olmaya başlayan bu kriptolar, zamanlar çok daha büyük hacimlere ulaşarak bir varlık değeri edindi. Bu değerler üzerinde ilk olarak forumlar aracılığı ile kripto alış verişi yapan kullanıcılar, zamanla bu sistemi bir borsa mantığına oturttu. Bitcointalk’ta yer alan ve bir dönemin en önemli konularından biri olan Escrow anlaşmalarına hâlen girip bakılabiliyor.
Tüm bu gelişim aradan geçen süre zarfında birçok gelişme yaşandı ve kripto sektörü giderek olgunlaşma dönemine girdi.
Bu dönemde birçok yeni şirket ve projenin ortaya çıktığını, yapılan sistemlerin sadece elektronik bir nakit sistemi değil, tamamen yeni bir ekonomik sisteme evrildiği gördük. Doğal olarak bu adımda da düzenleyiciler, konunun ciddiyeti ve büyüklüğü konusunda deyim yerindeyse alarma geçerek regülasyonları masaya yatırdı.
Günümüzde zirvesinden 2 trilyon dolar uzakta olsa da potansiyelini 3 trilyon dolarlık bir hacme ulaşarak defalarca kanıtlamış olan kripto para sektörü, ödeme sistemleri, krediler, NFT’ler, DeFi uygulamaları ve daha birçok çözüm ile birlikte gelişimine devam etti. Ancak her sektöde olduğu gibi kripto para sektörü de suistimaller ve yasa dışı işlerle anılmaya başlandı.
Birçok analiz ve analitik şirketi yasa dışı satışlar, dolandırıcılık, kara para aklama ve vergi kaçırma gibi suçların, sektörün geneline nazaran yok sayılabilecek bir noktada olduğunu varsaysa da düzenleyiciler sektörü genelde ay misali karanlık tarafından ele alma eğiliminde. Tabii buradaki çerçevelerde asıl amaç yatırımcının korunumu olduğundan bu kısımlara odaklanılması da oldukça normal. Tabii bunu bir adım daha öteye taşıyıp yasakçı bir politika izleyen ülkeler de yok değil
ABD ise bu konuda temkinli ilerleyen ülkeler arasında. Fed geçmişte stablecoin’ler ve CBDC’ler hakkında halka danışmış, bununla birlikte birçok sektör değerlendirilmesi yapılmıştı.
Kısa bir süre önce ilk etapta kripto para eylem planı olarak duyurulan basın duyurusunun da bu denli merak uyandırmasının en büyük sebebi buydu. Düzenleyiciler çerçeve açıklamaları için 2023’ü gösterdiğinden yapılan bu açıklama ilk etapta bir çerçeve kararı olarak algılandı.
Ancak bunun çerçeveden ziyade bir operasyon olduğu kısa bir süre içerisinde ortaya çıktı. ABD Adalet Bakanlığı, kara para aklama ile ilişkilendirdiği Rusya merkezli kripto para borsası Bitzlato’ya el koymuş ve bağlantılı kişileri takibe almıştı.
Peki yaşanan bu olayın tam olarak kaynağı ne, kara para aklama tam olarak nasıl yapıldı ve Bitzlato’nun bu olaydaki görevi neydi? Öncelikle:
1. Kara para aklama nedir?
Kara para aklama, yasa dışı olarak elde edilen gelirlerin (yani “kirli para”) yasal gibi görünmesini sağlama süreci olarak kısaca tanımlanabilir. Bu işlem genellikle, fonların kaynağını gizlemek için parayı bir dizi işlem veya hesaptan geçirerek gerçekleştirilir. Kara para aklamanın amacı, kolluk kuvvetlerinin parayı yasadışı kaynağına kadar takip etmesini zorlaştırarak, meşru amaçlar için kullanılabilir hale getirmektir. Kara para aklama çoğu ülkede bir suçtur ve genellikle organize suç ve terörizmle ilişkilendirilir.
2. Sistem nasıl işliyor?
Kara para aklamak için kullanılabilecek birçok yöntem kullanılıyor, ancak bunlardan bazıları şu şekilde özetlenebilir:
Bölme: Bu teknik büyük meblağları daha küçük miktarlara ayırmayı ve ardından bunları genellikle birden fazla kişi kullanarak farklı banka hesaplarına yatırmak için kullanılıyor.
Paravan şirketler: Bunlar, yalnızca kağıt üzerinde var olan ve gerçek bir ticari faaliyeti olmayan şirketlerdir. Parayı hareket ettirmek ve izlenmesini zorlaştırmak için kullanılabilirler.
Offshore hesaplar: Bunlar, parayı taşımak ve yetkililerden gizlemek için kullanılabilen, yabancı ülkelerde bulunan banka hesaplarıdır.
Kumar: Kumarhaneler, bahisçiler ve diğer kumar türleri aracılığıyla para aklanabilir.
Kripto para birimi: Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte kara para aklayıcılar, yasa dışı fonlarını taşımak ve gizlemek için kripto para birimini kullanıyor.
Bunlar kara para aklamak için yaygın olarak kullanılan yöntemlerden sadece birkaçı. Bununla birlikte, kara para aklayıcılar her zaman yasa dışı fonlarını taşımanın ve saklamanın yeni yollarını buluyor, bu nedenle tespit yöntemleri geliştikçe aklama yöntemleri de sürekli gelişiyor.
3. Kripto paralar bu işlemde nasıl kullanılıyor?
Kripto para birimleri, merkeziyetsiz yapıları ve anonim işlemler yapma yetenekleri nedeniyle kara para aklamayı kolaylaştırmak için kısıtlı bir kesim tarafından kullanılıyor. Suçlular, fonları sınırlar ötesine taşımak ve fonların kaynağını gizlemek için kripto para birimleri kullanıyorlar.
Avrupa Birliği’nin Ortak Araştırma Merkezi tarafından 2019’da yayınlanan bir araştırma, Bitcoin blokzincirindeki tüm işlemlerin yaklaşık yüzde 4’ünün kara para aklama da dahil olmak üzere yasa dışı faaliyetlerle ilgili olduğunu iddia ediyor. Blokzincir analiz firması Chainalysis tarafından yapılan bir başka araştırma ise Bitcoin blokzincirindeki tüm işlemlerin sadece yüzde 2’sinin kara para aklama, karanlık ağ pazarları ve dolandırıcılık gibi yasa dışı faaliyetlerle ilişkili olduğunu söylüyor.
Kripto para biriminin yasa dışı faaliyetler için kullanımının, blokzincirinde gerçekleşen genel işlemlere kıyasla hala küçük bir kesir olduğunu ve birçok kripto para borsasının kara para aklamayı önleme düzenlemelerine uymak için adımlar attığını belirtmekte fayda var. Bu nedenle kripto para biriminin kara para aklama için kullanılması sanılandan çok daha zor.
4. Örgütlenme ve destek
Kara para aklama küresel bir sorun ve herhangi bir ülke veya bölgede meydana gelebiliyor. Bazı ülke ve bölgelerin, zayıf düzenlemeler veya uygulama eksikliği nedeniyle kara para aklamaya karşı daha açık olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, emlak, lüks mallar ve bankacılık gibi bazı sektörler kara para aklamaya karşı özellikle savunmasızdır. Birçok ülkede kara para aklamayla mücadele etmek için kanun ve yönetmeliklerin yürürlükte olduğunu, ancak yaptırımların büyük ölçüde değişebileceğini de belirtelim.
5. Kripto para borsaları bu işlemler için nasıl kullanılıyor?
Merkezi kripto para borsaları, yapıları gereği off-chain’ler üzerinden çalışıyor. Bu borsaların kullanıcılarına çok daha kolay ve hızlı bir şekilde işlem yapabilmesi için kolaylık sağlarken, ağ gecikmesi ve işlem kısıtlaması gibi konulardan da kurtulmuş olur.
Ancak burada sistem, yatırılan varlıkların belli başlı adreslere aktarılacağı için, aktarılan paranın tekrardan çekimi sırasında takibini zorlaştırır.
Böylece kara para aklamayı planlayan kötü aktörler, bu miktarları borsalara parça parça olarak aktararak tekrardan çekim sırasında tespitin zorlaşması hedeflemektedir.
6. Bitzlato tam olarak ne yaptı?
Gerçekleştirdiği yasadışı işler ve kara para aklama suçları sebebiyle, Bitzlato’ya karşı operasyon düzenlediklerini açıklayan ABD Adalet Bakanlığı, uzun süredir işlemleri takip ettiklerini ve yöneticileri gözaltına aldıklarını ve geri kalan üyeleri araştırdıklarını açıkladı. Bununla birlikte Bitzlato’nun kurucusu Anatoly Legkodymov’un tutuklandığı belirtildi.
Yapılan basın duyurusuna göre Bitzlato üzerinden 700 milyon doların üzerinde kirli paranın aktarıldı. Kolluk kuvvetleri ortakları ile küresel bir soruşturma yürüttüklerini belirten Adeyemo, yapılan bu işlemlerin bir uyarı niteliğinde olduğunu ve bu çalışmaların giderek genişleyeceğini belirtti.
7. ABD Adalet Bakanlığı’nın uyarısı
Küresel olarak birçok düzenleyici, kripto paraların karanlık yönü ile güçlü bir savaş içerisinde. Kendisine bu savaşta büyük bir darbe ile yer bulan ABD Adalet Bakanlığı da sadece bir durup raporu değil, deyim yerindeyse bir gözdağı da verdi. Öyle ki açıklamadaki “kimse blockzincirinin kendisini tamamen anonim olarak koruduğu yanılgısına kapılmasın, takipteyiz ve devam edeceğiz” vurgusu özellikle dikkat çekti.
8. Gerçekten büyük ve önemli bir operasyon mu?
ABD Adalet Bakanlığı’nın yaptığı duyuru sonrası Twitter’da birçok eleştiriler yer aldı. Büyük bir kesim yapılan bu operasyonun anlatıldığı ve lanse edildiği kadar büyük olmadığı görüşünü savundu. Ek olarak ele edilen meblağ ve yakalanan isimlerin de iddia edildiği gibi çok büyük isimler olmadığı ve devasa bir örgüt gibi anlatıldığı söylendi.
Burada asıl nokta, ABD Adalet Bakanlığı’nın Bitzlato özelinde değil, Rusya başta olmak üzere bu alanda yapılan her türlü yasa dışı faaliyetin araştırıldığı. Doğal olarak yapılan operasyonun büyüklüğünden ziyade, bakanlığın yaşananlara bakış açısına odaklanmak çok daha mühim.
9. Diğer borsalar nasıl yardım etti?
ABD Adalet Bakanlığı’nın açıklamalarından kısa bir süre sonra Binance taraflı bir haber ortaya çıktı. Bloomberg kaynaklı haberde, yapılan operasyonda Binance’in de önemli bir payı olduğu belirtildi.
Yapılan işlemler, geliştirmeler ve ağ takibi söz konusu olduğunda Binance’in büyük hacmi daha da öne çıkıyor. Doğal olarak Binance’in veri havuzunda Biztlato izlerine sahip ağ transferlerinin gerçekleşmiş olması ve Binance’in de bu noktada desteği oldukça olası. Ancak bunun KYC ve işlem takibinin ne denli yapıldığını ortaya koyduğunu belirtmek gerekiyor.
10. Bu ne ilk ne de son
Kripto paralar ilk günden bu yana aktif bir takip içerisinde. Yapısı gereği anlaşılması güç olan bu teknoloji, doğal olarak beraberinde birçok zorluk ve endişe de getiriyor.
Bu yüzden her ne kadar verimliliği devasa oranlarda artıran bu sektörde güzel şeyler yaşansa da kötü aktörlerin de olduğunu kabul etmek gerekiyor. Geçmişte olduğu gibi gelecekte de olacağı neredeyse kesin olan bu aktörler, bu tarz operasyonlar ile temizlenerek, genel kullanıcılara en uygun ortamın sağlanması ise birçok düzenleyicinin ana hedefi.
Kullanıcıların bu noktada yapması gereken en önemli şey ise şüphesiz kendi güvenliklerini ve gizliliklerini garanti altına almak.
