Blok zincirde bugüne kadar üçlü açmazı çözmeye çalışan birçok projeyi duyduk. Kimi Zk Snark kullanarak bunu yapmayı hedefliyor, kimi sharding kullanıyor. Aslında bakarsanız listeye birçok çözüm yöntemi ekleyebiliriz.
Ancak tüm projeler bunu bildiğimiz blok zincir teknolojilerini kullanarak yapıyor. Peki size kriptoda blok zincirden daha farklı bir teknolojiyle bu işi yapmaya çalışan bir projeden bahsetsek ne dersiniz?
İşte karşınızda Radix incelemesi…
Radix Nedir?
Radix Bülent Hocanın da çok beğendiği, Blok Zincirlerine ve DAG’lere hızlı ve ölçeklenebilir bir alternatiftir.
Radix’in kurucusu ve şu anki CTO’su Dan Hughes tarafından, 2013 senesinde başlatılan bir proje. 2011 yılında Bitcoin’i daha ölçeklenebilir hale getirmenin yolları üzerinde çalışarak denemeye başladı. 4 sene boyunca farklı blok zincirleri teknolojileri üzerinde araştırma yaptı. Bitcoin blok zincirin yavaş olması, Ethereum protokolünün yavaşlığı gibi sorunları gördü, ve bütün protokolleri deneyip kendi protokolunu sıfırdan yazmaya karar verdi.
Dan o zamandan ileride blok zinciri protokollerin en büyük sorununun işlemlerin zamanla çoğalacağını ve teknolojilerin bu yükü kaldıramayacağını öngördü. ve yeni bir protokel geliştirmeye başladı. Bu yeni protokolün adı Cerberus. Bu protokol hızlı ölçeklenebilir ve güvenlik sorunu olmayan bir protokol. Tabi ki bu projenin iddası Bunun içinde uzun yıllar boyu çalıştı ve şu anda da yol haritasına bağlı olarak bölüm bölüm bu protokolu devreye sokuyor.
Bunu incelemenin başında belirtmemizin sebebi, kurucunun herhangi bir sektörden yalnızca para için bu işe girmediğini belirtmek istememiz. Bitcoin çıktığından beri bu işin içinde olan bir isim olduğunu özellikle belirtiyoruz. Yani bu işin tam olarak mutfağından bir isim.
2011’den beri araştırma ve geliştirmede Radix DLT kendi tabirleriyle, halka açık, güvenilir, merkezi olmayan bir defter. Radix DLT’nin arkasındaki ekip, projeyi “özellikle DeFi’ye hizmet etmek için oluşturulmuş ilk katman 1 protokolü” olarak tanımlıyor.
Bu söylemelerine sebep olan şey, daha önce gördüğünüzden tamamen farklı bir konsensüs protokolü. Adı Cerberus. Bloksuz bir Block zincir olarak düşünebilirsiniz..
Peki neden blok zincirden daha farklı bir teknolojiyi tercih ediyorlar gelin bunun nedenlerine daha yakından bakalım.
Blok zinciri sorunları
1) Ölçeklenebilirlik
Listenin zirvesini twitter gündemini de bir hayli meşgul eden ölçeklenme problemi alıyor. Saldıracak veya bozacak hiçbir yer olmadığı için blok zinciri güçlü bir kavramdır. Bu konuda herkes mutabık. Veri bütünlüğü kesinliği ve onu kullanarak yapılan işlemler güven sağlıyor. Ne yazık ki, büyük bir dezavantajı var - çok iyi ölçeklenemiyor. Bunun en iyi örneği şimdilik Ethereum. Büyük kullanıcı kitlesine sahip olması da en büyük sebebi.
2) Yüksek merkezileşme riski
Blockchain ile ilgili ikinci büyük sorun, konsensüs protokollerinin neden olduğu yüksek merkezileşme riskidir.
Konsensüs protokolleri, güvenilir olmayan ve merkezi olmayan DLT’nin temelidir, ancak aynı zamanda , her bir konsensüs protokolü, farklı potansiyel tehlikeler taşır.
Örneğin, PoW hem son derece verimsiz hem de güvenlidir, ancak kullanılan toplam bilgi işlem gücünün yarısı kadardır. Bu, Bitcoin gibi sürekli artan miktarlarda bilgi işlem gücü sağlamak için açık ekonomik teşviklerin olduğu büyük ağlar için etkili olabilir, ancak %50’den fazlasını elde etmenin kolay olduğu küçük veya özel ağlar için iyi çalışmazlar.
PoW’un beraberinde getirdiği büyük enerji tüketiminden bahsetmemize de gerek yok sanıyorum.
Ölçeklenebilirlik ve aşırı enerji tüketimi sorunlarının üstesinden gelmek için , en çok kullanılanları PoS ve DPoS olan diğer konsensüs protokolleri oluşturulmuştur.
Sorun şu ki, tüm bu konsensüs protokolleri, uzun vadede gücü merkezileştiriyor: Bugüne kadar gerçekten de hiçbir Block zincir %100 merkeziyetsiz değildir.
İyi de bu neden bu kadar önemli? çünkü merkezi otoriteler tarafından gücün kötüye kullanılmasını ancak merkeziyetsizlikle önleyebiliriz.
Peki Radix Nasıl Bir Çözüm Getirmek İstiyor
Radix Bu sorunların tam ortasına surların tepesinden atlayan Cüneyt Arkın gibi düşüyor.
Radix, 6 yıllık araştırma ve geliştirmenin sonucu, ne hepimizin bildiği blok zincir ne de Fantom projesi gibi bir DAG, ancak tamamıyla kendine ait tamamen yenilikçi bir yapıya ve bir konsensüs yöntemine sahip bir DLT’dir.
Radix’in 3 tane çözüm yöntemi var. Doğrusal ölçeklenebilirlik, geliştirici memnuniyeti ve gerçek merkeziyetsizlik.
1) Doğrusal ölçeklenebilirlik
Gerçekten gündelik hayatta kullanılabilecek uygulamalar üretmek için, teknik sorunlar olmadan her bir kişiye ve her bir cihaza aynı anda ölçeklendirebilmelisiniz.
Bunun hem inanılmaz derecede kolay olması hem de ağın kullanım talebi arttıkça ağın verimini artırmak için daha fazla bilgisayar eklenebilmesi için büyük ölçüde parçalanmış olması gerekir.
Radix ekibi, verileri geçici olarak kesmenin işe yaramayacağını anladı. Bu yeniliğin sonucu, küçük veri kümelerinden dünyadaki her kişiye ve işletmeye hizmet edecek kadar büyük olanlara ek yük olmaksızın doğrusal olarak ölçeklenebilen bir veri yapısı tasarladılar.
Burada kullandıkları teknolojileri ve teknik detayları açıklamak birçok kişi için oldukça sıkıcı gelebilir. O yüzden teknik detaylar için whitepaper ve bazı medium makalelerini açıklamalardan bulabilirsiniz.
2) Gerçek Merkeziyetsizlik
Masternode yok, stake yok, koordinatör yok. Bir Protokol bir merkez olmadan çalışmıyorsa, dünya için bir platform inşa etmiyorsunuzdur. Sadece bir şirket tarafından yönetilen bir platform inşa ediyorsunuzdur. Bunun örneklerini piyasada görebiliriyoruz.
Radix, hem küçük hem de büyük ağlarda güvenli bir şekilde kullanılabilen, Radix içinde önemsiz bir şekilde satın alınamayan veya taklit edilemeyen bir mülkle güvence altına alınan bir fikir birliği sistemi oluşturarak merkezileştirme sorununu çözer.
Bu pasif konsensüs mekanizması, hem çok güvenilir hem de inanılmaz derecede verimlidir, çünkü anlaşmazlıkları çözmek dışında ekstra enerji harcamaz.
3) Radix Engine
Radix’in misyonu, geliştiricilere DApp’leri (merkezi olmayan uygulamalar) oluşturmak ve dağıtmak için en iyi araçları sağlamaktır. Radix bileşenlerine eşlemelerine olanak tanıyan Radix Engine adlı kendi akıllı sözleşme yürütme ortamına (yani sanal makine) sahiptir.
Bugün en çok blokzincirde en fazla kullanılan yazılım dilinin Solidity olduğunu biliyoruz. Ne yazık ki, Solidity’nin Ethereum’da sunduğu esneklik seviyesinin dezavantajları var;
Bu sadece kullanıcılar için değil, aynı zamanda kendi dApp’lerinde başka bir dApp’ten yararlanabilecek diğer geliştiriciler için de bir sorundur. Radix Engine ise buldukları çözüm.
Ayrıca Radix, “geliştiricilerin sürekli açıklardan yararlanma ve saldırı tehdidi olmadan hızlı bir şekilde oluşturabilecekleri tek merkezi olmayan ağ” olduğunu belirtiyor.
Radix, geliştiricilerin dağıtık defter teknolojisi (DLT) ve merkezi olmayan finans (DeFi) uygulamaları oluştururken karşılaştıkları dört temel sorunu ele alıyor.
- Akıllı sözleşmelerden doğan istismarlarını en aza indirmek.
- Birlikte çalışabilir uygulamaları daha hızlı oluşturmak.
- Geliştiriciler topluluğunu teşvik etmek için teşvikler.
- Birleştirilebilirliği azaltmadan uygulamaları ölçeklendirmek.
Radix, Scrypto programlama dili ve Radix Engine sayesinde geliştiriciler son derece hızlı bir şekilde uygulamalar geliştirebilecekler. Çünkü bu yazılım dili ve yazılım aracı tam olarak daha hızlı uygulamalar geliştirebilmek üzere tasarlanıyor. Geliştiriciler aylarca uğraştıkları işler için burada çok daha kısa süreler içerisinde işlem yapabilecekler.
Bunun yanında kod hatalarını ve güvenlik açığı risklerini en aza indiren bir araç olacak. Bu da geliştiricilerin zamandan tasarruf edebileceği ve daha rahat uygulama geliştirebileceği anlamına geliyor.
Radix Geliştirici Telif Hakkı Sistemi
Geliştiriciler burada Scrypto programlama dili ve Radix Engine ile normalde aylarca uğraşıp çıkaracakları uygulamaları, çok daha kısa sürelerde geliştirebiliyor. Bunun yanında geliştirdikleri uygulamalar telifleyip daha sonrasında ihtiyaç doğrultusunda gerekli değişiklikleri yaparak pazarlayabilecekler.
Bunun geliştiriciler hem geliştiriciler hem de projeler için oldukça büyük faydaları var.
1- Zaman.
Hazır uygulamalar üzerinde küçük değişiklikler sayesinde oldukça kısa sürede bir uygulama geliştirilebilir.
2-Maliyet
Çabuk geliştirilen uygulamaların maliyeti de haliyle azalacak. Bunun yanında özellikle DeFi uygulamaları için olmazsa olmaz güvenlik sertifikaları maliyetinden kurtulmuş olacaklar. Çünkü bu sertifikayı almış ve kullanan yani bunu test eden bir uygulama olduğu için bu büyük masraftan da kurtulmuş olunuyor.
Yani bu durumdan herkes karlı çıkmış olacak. Bu durum geliştiricilerin neden bu ağı tercih etmesi gerektiğine de doğrudan bir yanıt sağlamış oluyor.
Burada dikkat etmemiz gereken nokta geliştiricilere ödüller sağladığı. Bu sayede Radix üzerinde geliştirilebilecek uygulamaların sayısını arttırmayı hedefliyorlar.
Radix gerçekten 1,4 milyon TPS’e ulaştı mı ?
Radix ile ilgili duyduğunuz belkide ilk şey ulaştığı tps miktarı olabilir. Kontrollü ve açık bir test ortamında, evet. Ancak bunun bir test ortamı olduğunu unutmamak gerekir. Teoride baktığınızda müthiş bir rakam olduğunu söyleyebiliriz.
Radix’in bu ölçeklenebilirlik testi için deneme kodunun tamamı, adresinde Github bulunabilir. Ayrıca blogunda testi nasıl oluşturduğunu ve uyguladığını iki bölümlük bir yazıda da açıklıyor.
OKAN TELEGRAMDAN YOLLADIĞIM VİDEO BURADA KULLANILABİLİR
Radix’in yol haritasında yer alan Xian networkun tam olarak çalışır hali. Her 100 validator ortalama 1000 ile 3000 tps arasinda islem yapabilme kapasitesine sahip olabilecek. Validatörler çoğaldıkça ana ağ işlem kapasitesi artırılabilecek. 2019 da yapilan demoda da bunun denemesi yapılmıştı.
Şayet bu gerçek ortamda gerçekleştirilirse şu ana kadarki en hızlı ağ olmuş olacak.
Takım
Dan Hughes, Kurucu ve CTO: Mobil hizmetler, telekomünikasyon ve finansal sistem sektörlerinde deneyimli bir kişi, aynı zamanda bir geliştirici. Yakın alan iletişimi (NFC) teknolojisi ve mobil cüzdanlar gibi temassız ödeme hizmetleri için uygulamalar geliştiren ilk kişilerden biriydi. T-Mobile’ın 1. mobil uygulama platformunu tasarladı.
Radix’i kurmanın yanı sıra, biri beş yıldan uzun süredir devam eden ve diğeri satın alınan iki şirket daha kurdu ve yönetti.
Piers Ridyard, CEO: Piers, sendikalı sigorta sözleşmelerini takas etmek için DLT tabanlı anlaşma odaları kuran önceki şirketinden ayrıldıktan sonra Radix’e katıldı. Radix’ten önce, toplam altı yıl boyunca üç şirketi CEO olarak yönetti. Bazı çevrelerde onun Radix’i yönetmek için gerekli liderlik tecrübesine sahip olmadığı söyleniyor ancak yol haritasını zamanında ortaya koyarak kendini ispatladığını söylebiliriz.
Russel Harvey, CTO: Harvey, Radix’in yönetim ekibine, 17 yılı liderlik rollerinde olmak üzere 20 yılı aşkın teknoloji endüstrisi deneyimle katkı sağlıyor.
Microsoft’ta Kalite Kontrol , Kaiser Permanente’de veritabanı ve sunucu yönetimi, makine öğrenimi ve dağıtılmış defter teknolojisi dahil olmak üzere çeşitli yazılım geliştirme alanlarında projeler sunmuş.
Ekranda hem bizim saydığımız isimlerin hemde ekibin geri kalanının daha önce çalışmış olduğu şirketleri görebilirsiniz. Tüm bunları göz önüne aldığımızda oldukça kaliteli bir ekibin bulunduğunu söyleyebiliriz.
Lütfen ekibin geri kalan isimlerinin Linkedin profillerini incelemeyi unutmayın.
Jeton Ekonomisi
Radix (XRD) incelemeyi yaptığımız günlerde 0.14$’dan işlem görüyor ve piyasa değeri yaklaşık olarak 1.4 milyar dolar. ATH fiyatından %77 daha aşağıda bulunuyor.
Toplam arzı 24 milyar ve şu anda yaklaşık 12 milyarı salınmış durumda. %50 sinin salındığını görüyoruz ancak burada önemli olan bir nokta var. 24 milyarlık arza tam 40 yıl boyunca salınmaya devam edecek. Buradan anlayacağımız enflasyonun belirli bir seviyenin üzerine çıkmayacağıdır.
Messari.io sitesinin verilerine göre şu anda Radix’in enflasyon oranı %2.93. Bunun gayet iyi bir oran olduğunu söyleyebiliriz.
Ekranda gördüğünüz borsalardan alım işlemini gerçekleştirebilirsiniz.
Maksimum 24 milyar XRD jeton arzıyla Radix DLT, gelecekteki proje geliştirme için %10’a (2,4 milyar) sahip. Ayrıca, başka bir %10’luk tahsis, gelecekte stabil coinlerin Radix’te kullanılmasına yönelik. %9’dan biraz fazla (2,79 milyar) jeton, Radix DeFi ekosisteminin kar amacı gütmeyen kolu olan Radix Foundation’a gidiyor. Bu, önümüzdeki yıllarda Radix Ekosistemini destekleme ve geliştirmek amacıyla buraya aktarılıyor. Ayrıca, XRD jetonun %50’si ağ ödülleri için kullanılacak ve her yıl 300 milyon XRD jetonunu dolaşıma girecek.
Jeton ekonomisinin en güzel yanı ekosistem için büyük payların ayrılmış olması. Gerek geliştirici ödülleri gerekse ağ için ayrılan payın büyüklüğüne baktığımızda projenin sürdürülebilir olması için çok anlamlı duruyor.
Ayrıca 15 eylül 2021 de topluluk alınan bir kararla kilitli bulunan jetonların tamamının kilidi açıldı. Jeton rezervi bunların dışında kalıyor.
Stake
Radix Delegated Proof of Stake (DPoS) mekanizmasının bir parçası olarak stake edilebilir.
Ekranda gördüğünüz gibi yapacağınız işlemlere göre farklı düzeyde stake ödülleri kazanabilirsiniz. Enflasyon oranını hesaba kattığımızda net olarak kazanacağınız ödül %10 ile %12 arasında değişiyor.
Sosyal Medya
Twitterda 149 bin, telegramda ise 19 bin takipçileri bulunuyor.
Her iki taraftada düzenli bir artışın olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle twitterda bu yılın başlarından itibaren hızlı bir artışın yaşandığını görebiliyoruz. Zaten twitter üzerinde oldukça aktif bir topluluğun olduğunu görebiliyoruz. Paylaşımlara gelen etkileşimler ve yorumlar topluluktakilerin projeyle ne kadar yakından ilgilendiğini gösteriyor.
Lunarcrash verilerine göre ise sosyal medya etkinliklerinde bir son dönemde bir düşüş olduğunu görebiliyoruz. Ancak bunun piyasadaki fiyat hareketiyle bağlı olduğunu söyleyebiliriz.
Partnerler
Projenin partnerleri arasından birçok yatırımcının adını sıkça duyduğu projeler var. Chainlik ve Ren oldukça önemli isimler.
Bir DeFi platformu için Chainlink ile çalışmak, yüksek kaliteli fiyat verilerini, merkezi olmayan oracle’ları ve Sybil dirençli düğümleri garanti eder. Bu sayede daha stabil veriler ortaya koyabilir ve sistemin kullanılabilirliğini arttırabilirsiniz. Bu oldukça önemli bir durum.
Ren ile kurulan ortaklık ise Radix’e Ethereum gibi diğer ekosistemler arasında köprüler kurulmasını sağlayarak, her ikisi için ücretleri düşürmeye ve likiditeyi artırmaya yardımcı olur.
Quantstamp ise blockchain sistemleri, platformları ve akıllı sözleşmeler için önde gelen bir güvenlik denetleme hizmetidir. Bu sayede Radix, Quantstamp’ın güvenlik denetimlerinin ve akıllı sözleşmelerle yönetilen fonlara otomatik sigortanın eklenmesinin Radix DeFi uygulamalarına genel güveni kazandıracağını umuyor.
Yol Haritası
Radix şimdiye yol haritasında belirledikleri adımları gerçekleştirerek ilerliyor. Zaten 6 yıllık uzun bir araştırmanın sonucu olması projenin her detayının düşünüldüğünü bize gösteriyor. 2023’e kadar yol haritasının tamamlanmasını bekliyoruz.
Bir DeFi ekosistemi olacağı söylenen Babil ve DeFi’yı ölçekleyeceği söylenen Xi’an. Özellikle Xİ’an’nın gerçekleşmesi son derece kritik bir öneme sahip. Bu adımın tamamlanmasıyla ağ gerçek amacına ulaşmış olacak. Yol haritasının tamamlanması fiyatıda olumlu yönde etkileyecek en önemli etmen.
Artılar Eksiler
+Piyasadaki tüm rakiplerinden daha yenilikçi bir teknolojisi sunması Radix için büyük bir artı.
+Geliştiricileri önemsiyor olması ve onları daha kolay uygulama geliştirip daha fazla para kazanmasına olanak sağlaması da ağı geliştirecek en önemli unsurlardan birisi.
+Tum kilitler acilmis Bu da proje için oldukça önemli bir durum.
+Royalty programı gelistiriciler icin ekstra kazanç anlamına geliyor ve satılan sablonlari alanlar içinde zamandan tasarruf olacagi icin projenin yaygınlasmasını hızlandıracaktır.
+DeFi alanına odaklanıyor olması ve bu alanda özelleşmiş araçlar geliştirmesi ve geliştiricilerin işini kolaylaştırması da bir artı olarak yazılabilir.
+Sağladığı teknolojiler, sahip olduğu ekibe bakarak henüz bu piyasa değerinde bulunması kuşkusuz çok önemli. Gelecekte adından sıkça söz ettirecek bir proje için düşük bir piyasa değeri olduğunu söyleyebiliriz.
-Şu anda platformun en büyük eksikliği içerisinde çalışabilir dApp’leerin bulunmaması. Ancak 2023’ün 1. çeyreğinde görebileceğiz.
-Bununla beraber çok rekabetçi bir alana giriş yapıyorlar. Oldukça güçlü ve fazla rakipleri var. Yol haritasında oluşabilecek olumsuz gelişmeler projeyi doğrudan kötü etkileyebilir. Özellikle Ethereum 2.0’ın daha sık konuşulmaya başlandığı şu günlerde oldukça dikkatli bir şekilde ilerlenmesi gerekiyor.
-Ağın şu anda 50 tps de olmasıda eksi diyebileceğimiz bir durum. Rakipleriyle kıyaslandığında oldukça küçük bir sayı. Yol haritasında belirtilen Xian ile birlikte tps sayısını artacağını söylüyorlar. Teorik olarak çok yüksek tps rakamlarına ulaşabiliyor ancak, gerçek hayatta bunu başarmadan hiçbir anlamı yok.
– Gelistiriciler alisik oldugu yazılım dilinden yeni bir yazılım diline geçmek istemezler. Yeni bir dil ogrenmek uzun zaman alabilir bu yüzden çoğu zaman bunun yayginlasmasi uzun zaman alabilir
Kapanış Cümleleri
Radix Kripto alanına son derece güçlü bir şekilde giriş yapıyor bunu net olarak söyleyebiliriz. Üzerine uzun yıllar çalışılıp diğer zincirlerin analiz edilmesi ve bunun sonucunda daha farklı ve güçlü bir ağ oluşturmayı hedeflermeleri projenin vizyonunu direkt olarak bize gösteriyor.
Geliştiriciler için sağladıklarını kesinlikle göz ardı edemeyiz. Çünkü üzerinde uygulamalar olmayan bir ağ ne yazık ki hiçbir işe yaramayacaktır.
2023’ün yalnızca bizim için kritik olmayacağı aynı şekilde Radix içinde bir dönüm noktası olduğunu da söyleyebiliriz Yol haritası tamamlandıktan sonra projenin piyasadaki gerçek yerini bulabileceğine inanıyoruz.
Yazar: Abdullah Akın Tokluoğlu
Bizleri yakından takip etmek ve sosyal medyalardan iletişim kurmak için:
